HỘI THẢO KHOA HỌC: Luận chứng cơ sở lý luận - thực tiễn về xây dựng và hoàn thiện thể chế phát triển văn hóa, góp phần tạo động lực phát triển nhanh - bền vững đất nước trong giai đoạn mới.

Tham dự Hội thảo có PGS.TS Lê Hải Bình, Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Bí thư Đảng ủy, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, Nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch chuyên trách Hội đồng Lý luận Trung ương; Đại diện Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia (NAFOSTED), Bộ Khoa học và Công nghệ; PGS.TS Lâm Nhân, Hiệu trưởng Trường ĐH Văn hóa TP Hồ Chí Minh chủ trì đầu cầu trực tuyến phía nam.

Về phía Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam có PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng; PGS.TS Phạm Lan Oanh, Phó Viện trưởng; TS. Hoàng Thị Bình, Phó Viện trưởng, TS. Mai Thị Thùy Hương, Phó Viện trưởng

Cùng các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, các đơn vị truyền thông, báo chí…

Phát biểu khai mạc Hội thảo, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam nhấn mạnh: Trong bối cảnh toàn cầu hóa sâu rộng, chuyển đổi số lan tỏa mạnh mẽ và yêu cầu phát triển bền vững trở thành trọng tâm chiến lược, Việt Nam đang chủ động thúc đẩy hoàn thiện thể chế toàn diện – một trong ba đột phá chiến lược nhằm nâng cao năng lực nội sinh và sức cạnh tranh quốc gia. Đảng ta đã ban hành nhiều Nghị quyết quan trọng thể hiện tư duy đổi mới về thể chế, trong đó có Nghị quyết 57 về phát triển và ứng dụng khoa học – công nghệ – đổi mới sáng tạo và Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế. Trong dòng chảy đó, lĩnh vực văn hóa không thể và không được đứng ngoài cuộc về đổi mới thể chế. Trái lại, văn hóa cần được đặt đúng vai trò là nền tảng tinh thần – động lực nội sinh – sức mạnh mềm và là một trụ cột phát triển trong kỷ nguyên mới. Tuy nhiên, thể chế phát triển văn hóa hiện vẫn chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn: thiếu đồng bộ, thiếu công cụ thực thi hiệu quả, thiếu cơ chế huy động nguồn lực xã hội và chưa khuyến khích sáng tạo văn hóa như một năng lực cạnh tranh cốt lõi.

Chính vì vậy, hội thảo hôm nay mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng, nhằm làm rõ: Những vấn đề lý luận – thực tiễn đặt ra trong việc xây dựng và hoàn thiện thể chế phát triển văn hóa; Bản chất, cấu trúc, đặc điểm và cơ chế vận hành của thể chế văn hóa trong mối quan hệ tương tác với kinh tế, chính trị, khoa học – công nghệ và chuyển đổi số; Các định hướng, mô hình và giải pháp chính sách đột phá để thể chế văn hóa thực sự trở thành động lực phát triển bền vững đất nước.

Đây là nội dung có tính chiến lược và cấp thiết, đồng thời cũng là một phần quan trọng trong nội dung nghiên cứu của đề tài cấp quốc gia KX.05/21-30, do Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam chủ trì, PGS.TS Trần Quốc Toản chủ nhiệm cùng nhóm nghiên cứu thực hiện.

Phát biểu chỉ đạo Hội thảo, PGS.TS Lê Hải Bình, Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Bí thư Đảng ủy, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch mong muốn Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam, Ban chủ nhiệm Đề tài và nhóm nghiên cứu đề tài cùng các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý… tham đự hội thảo sẽ luôn đồng hành và hỗ trợ lẫn nhau để hoàn thiện đề tài, thể chế phát triển văn hóa. Thứ trưởng nhấn mạnh, Hội thảo ngày hôm nay là bước đi đầu tiên, các nhà nghiên cứu, chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý sẽ bước những bước tiếp theo để cùng chắt lọc những nghiên cứu tinh túy, hiệu quả, đóng góp kết quả nghiên cứu nhằm tham mưu cho Đảng và Nhà nước. Thứ trưởng tin rằng những đóng góp của các đại biểu tham dự Hội thảo sẽ là một trong những yếu tố góp phần tạo nên sự thành công của Hội thảo này.

Trong bài phát biểu đề dẫn tại Hội thảo, Chủ nhiệm Đề tài - PGS.TS Trần Quốc Toản đã nêu Khái quát nhận thức chung về thể chế văn hóa, Cơ chế tổng thể của thể chế phát triển văn hóa và Vai trò của thể chế văn hóa. Đồng thời PGS.TS Trần Quốc Toản cũng nhấn mạnh Vai trò trọng tâm của Nhà nước: xây dựng và hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển văn hóa, hướng tới tạo lập một hệ sinh thái văn hóa bao trùm, chứa đựng trong đó các giá trị sống tốt đẹp của toàn bộ xã hội, của con người, của tất cả các chủ thể trong tất cả các lĩnh vực của đất nước; chế định đồng bộ quyền hạn, nghĩa vụ, trách nhiệm, lợi ích và trách nhiệm giải trình của tất cả các chủ thế; cơ chế tương tác giữa các chủ thể trong hoạt động văn hóa và với các lĩnh vực khác. Phát huy cao vai trò của tất cả các chủ thể, đặc biệt là vai trò của Nhà nước, vai trò của các chủ thể hoạt động sáng tạo văn hóa và vai trò của xã hội;…

Với 28 bài tham luận, Hội thảo đã diễn ra trong hai phiên chính. Các đại biểu đã trình bày, báo cáo tham luận và phát biểu trao đổi trực tiếp, đồng thời phân tích làm rõ những vấn đề lý luận – thực tiễn đặt ra trong việc xây dựng và hoàn thiện thể chế phát triển văn hóa, góp phần tạo động lực phát triển nhanh - bền vững đất nước trong giai đoạn mới. Nhiều ý kiến đóng góp sâu sắc về những khía cạnh khác nhau liên quan đến xây dựng và hoàn thiện thể chế văn hóa: Từ cách tiếp cận, nội dung, cấu trúc, vai trò, cơ chế tác động của thể chế văn hóa; đặc biệt là đã đề cập sâu đến vai trò và nội dung liên quan đến phát triển giá trị văn hóa của những chủ thể chủ yếu, như: Vai trò lãnh đạo của Đảng, vai trò của chủ thể quản lý nhà nước, vai trò của các chủ thể sáng tạo văn hóa, vai trò cơ chế thị trường, vai trò của xã hội, mối quan hệ giữa phát triển kinh tế và phát triển văn hóa, giữa gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống và phát triển các giá trị văn hóa hiện đại…,nhằm thúc đẩy phát triền văn hóa - động lực nội sinh, góp phần tạo động lực phát triển nhanh - bền vững đất nước trong giai đoạn mới, đặc biệt là trong điều kiện cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang tăng tốc, phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

Có thể kể đến những tham luận tiêu biểu như: Nhận thức và thực trạng thực hiện vai trò, chức năng, nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng trong xây dựng và thực thi thể chế phát triển văn hóa. Những vấn đề đặt ra và định hướng nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng trong xây dựng, hoàn thiện và thực thi hiệu quả thể chế phát triển văn hóa trong giai đoạn mới của PGS.TS Phạm Duy Đức; Nhận thức về phát triển thị trường văn hóa trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế - những vấn đề đặt ra đối với xây dựng và hoàn thiện thể chế phát triển văn hóa của GS.TS Từ Thị Loan; Nhận thức văn hóa là nhận thức phát triển thể chế chính trị và thể chế văn hóa của PGS.TS Phạm Quang Long; Văn hóa kinh doanh Việt Nam: Nền tảng phát triển bền vững trong kỷ nguyên hội nhập của TS Đậu Anh Tuấn; Nhận thức và thực trạng thể chế “Gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống” trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế của Ths Nguyễn Thị Kim Loan…

Một số đại biểu trình bày tham luận và đóng góp ý kiến tại Hội thảo

Bằng việc đi sâu nghiên cứu tạo thể chế trong văn hóa Doanh nghiệp TS Đậu Anh Tuấn cho rằng, nhóm thực hiện đề tài cần xây dựng những hướng nghiên cứu cụ thể nhằm tạo được các kết quả nghiên cứu mang tầm ảnh hưởng đối với các hoạt động kinh doanh của Doanh nghiệp.

Theo GS.TS Từ Thị Loan, Việt Nam và các tổ chức văn hóa tại Việt Nam đang trong giai đoạn sáp nhập, do đó cần có cơ chế hỗ trợ đặc thù, can thiệp của nhà nước giúp các tổ chức sắp xếp kịp thời và phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn hiện nay và trong tương lai…

Từ góc nhìn của mình, PGS.TS Phạm Quang Long đã nêu ra những ý kiến tâm huyết, về vấn đề nhận thức văn hóa. Theo ông, nhận thức văn hóa chính là nhận thức phát triển thể chế chính trị và thể chế văn hóa, bởi về bản chất văn hóa là nền tảng của phát triển xã hội, con người là chủ thể, con người tạo ra các hoạt động xã hội, nền sản xuất và đời sống xã hội…

Cùng chia sẻ quan điểm trên và từ kinh nghiệm thực tiễn hoạt động trong ngành văn hóa nhiều năm, TS Nguyễn Viết Chức cũng đưa ra những ý kiến góp ý quan trọng về xây dựng thể chế. Theo ông, yếu tố con người là quan trọng bậc nhất bởi con người chính là chủ thể của xã hội. Do vậy, trước hết cần phát triển con người rồi mới đến xây dựng phát triển thể chế văn hóa và sau cùng là phát triển công nghệp.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam, các ý kiến đóng góp của các đại biểu trong hội thảo đã đi sâu vào nhiều vấn đề và có tinh thần phản biện khoa học chất lượng cao, chỉ ra được điểm nghẽn của điểm nghẽn để tháo gỡ nhằm góp phần hoàn thiện đề tài tốt hơn. Đặc biệt, trong bối cảnh cải cách hành chính, tinh gọn bộ máy chính quyền đang rút đi một mắt xích thành còn 2 cấp, cấp tỉnh và cấp phường - xã, cần nhận diện lại các vấn đề về chủ thể văn hóa, thể chế hóa vai trò của các cá nhân, nhóm cộng đồng, doanh nghiệp văn hóa, các tổ chức văn hóa, xã hội, chính trị; cơ chế tuyển dụng, sử dụng các cán bộ cấp xã… như thế nào để góp phần hoàn thiện thể chế?

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương cũng mong muốn đề tài nghiên cứu do GS.TS Trần Quốc Toản làm chủ nhiệm sẽ rà soát, đổi mới, đơn giản khung pháp lý để loại bỏ những quy định không còn phù hợp, đặc biệt trong công tác quản lý về biểu diễn, quảng cáo, tổ chức lễ hội nhằm bảo tồn phát huy di sản, quan tâm tới di sản công nghiệp… Từ góc độ của Viện VHNTTTDLVN - đơn vị nghiên cứu sự nghiệp khoa học, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương rất mong các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý luôn gắn bó và đồng hành cùng Viện, coi Viện như một “sân chơi” để những người chơi cùng nói lên tiếng nói khách quan, góp phần xây dựng thể chế phát triển văn hóa thành công.

Kết luận tổng kết Hội thảo, PGS.TS Trần Quốc Toản thay mặt Ban chủ nhiệm Đề tài và các thành viên tham gia nghiên cứu chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo các cơ quan, đơn vị đã đến dự, theo dõi, động viên Hội thảo; cám ơn các nhà khoa học, chuyên gia đã nhiệt tình viết bài tham luận và đến dự Hội thảo, đồng thời sẽ nghiên cứu tiếp thu tất cả các ý kiến đóng góp sâu sắc, có giá trị của các nhà khoa học, các chuyên gia.

Tin: Lã Lương

Ảnh: Anh Tuấn.